Gisterenavond was ik in de stad. Om te luisteren naar muziek van Bach en van nu. En naar een toekomstvisioen over hoe Kerstmis over 200 jaar zal worden gevierd. Dan zal er veel anders zijn, maar in wezen ook weer niet, zo luidde het verhaal. We zullen dan wel zo ongeveer tot het inzicht gekomen zijn dat we geen naaldbomen meer onze huizen binnen moeten dragen, maar dat we naar het bos toe moeten gaan. Om daar, onder de blote hemel, de sparren te danken voor hun hoopgevend groene verschijning in grauwe dagen en lange nachten. Om daar hun geworteld zijn en hun ondergronds verbonden zijn te eren en ervan te leren. Om te vieren dat we ons hebben weten te bevrijden van de leegheid die commercie ons veel te lang op de mouw heeft gespeld. Wat houden we over als we alle knipperende lampjes en rijkgevulde dissen weg denken? Wat is er werkelijk nodig om Kerstmis te vieren?
Ja, dacht ik, dat is de tijdloze kern van dit lichtfeest: het met elkaar uithouden van de donkerte. Het bemoedigen van elkaar op een plek die ons laat invoegen in dat veel grotere speelveld tussen hemel en aarde. Dan gaat het misschien beter lukken om met elkaar toe te leven naar het lengen van de dagen. Naar de warmte van de zon. En de warmte die we kunnen opvatten voor een ander, door ons te verplaatsen in die ander. En als we onszelf daarin echt geoefend hebben, lukt het heel misschien ook om ons te gaan ontfermen over al wat kwetsbaar is.
Dat woord ontfermen schoot me vannacht pas te binnen. Ik lag wakker en blikte terug op het concert en de wandeling daarna. Beierende klokken lokten ons naar de Domkerk in het hart van de stad. Er slingerde zich een onvoorstelbaar lange rij mensen rondom die immense kerk. Zij wachtten geduldig tot de deuren open zouden gaan voor de Nachtmis. Allemaal mensen die op zoek zijn of verlangen naar een gevoel van thuis komen, mijmerde ik. Zullen ze daar iets van vervulling hebben gevonden terwijl het Kyrie Eleison klonk? Wie ontfermt zich over hen? Wie ontfermt zich over ons? Wie draagt en deelt zijn licht?
Herman van Veen laat je voelen dat ontfermen een echt werkwoord is. Je kunt het niet bestellen of afdwingen. Je kunt het slechts schenken aan iets of iemand buiten jouzelf. Ontfermen is een kracht van het hart. Herman van Veen schreef dit lied zeker twintig jaar geleden en hoewel het griezelig actueel is, beperkt hij zich tot de hartenkracht die we kunnen laten stralen van mens tot mens. In mijn gedroomde versie zou het zeker ook gaan over de vraag hoe we ons kunnen ontfermen over de aarde die ons draagt. En die zal blijven draaien om haar as totdat de zon zich weer laat zien. Die regels mijmer ik erbij. Zalig Kerstfeest
Kyrie Eleison
Voor de bakker die zijn vuur laat doven voor de boer die zijn ploeg laat staan voor de metselaar die geen huis meer wil bouwen voor de herders die niet meer verder gaan Voor de meester die niet meer durft vertellen voor de priester die zijn gebed vergeet voor de dokter die niet meer kan genezen en voor de rechter die geen raad meer weet
Voor de grootmoeder alleen op haar kamer voor opa die al vergeten is voor de angsten en slapeloze nachten voor het verdriet dat niet geweten is
Voor de minnaars die niet meer zingen voor de liefste die het huis verlaat voor al het nutteloze leed van de wereld voor ons zieltje dat tenonder gaat
Voor de kinderen in kelders gevangen zoveel onschuld verkracht en vermoord voor de politieke heersers door geld en macht ontspoord
Voor onze bitsige bijtende woorden voor onze leugens en onze achterklap voor het paradijs dat we verloren voor onze levenslange ballingschap
Voor cipiers en advocaten voor presidenten en inspecteurs voor adjudanten en commandanten voor commissarissen en controleurs
Voor fabrikanten en voor commercianten en farizeeërs met groot gewin in hormonen drugs en wapens voor al ‘t kwaad er tussenin
Ook voor vissers en voor matrozen en voor het boerenvolk op de tracteur voor het zigeunervolk langs de wegen voor de schipper en de vrachtchauffeur
Voor de buurvrouw en de glazenwasser voor de smid en voor de timmerman voor het ventje aan zijn loketje voor de zanger voor de orgelman
Voor de moeder van het kreupele kindje voor het lief van een dode soldaat voor het meisje zonder beminde voor al het zeer dat nooit meer overgaat Voor wie zal ik hier nu nog zingen voor diegene die ik hier vergeet er kan niemand zonder wat vrede rijke boer of arme proleet
En we zingen hier van Kyrie Eleison, En van een kind in een donkeren stal, Ieder jaar wordt onze hoop herboren, Dat het hier ooit nog beter worden zal. Herman van Veen bron: Er was eens... Herman van Veen zingt en vertelt een kerstverhaal (2001)