Nederland is stilgelegd. Ook de basisscholen zijn gesloten, voor in elk geval vier weken. In de donkerste dagen vlak voor Kerstmis voelt dat misschien niet meteen als een drama, maar dat is het natuurlijk wel. Zeker voor kinderen als Anyssa, Gianni en Yunuscan, voor wie school hun reddingsboei en thuishaven is en de enige uitweg uit een stressvolle situatie thuis of op straat. Je kunt hen leren kennen via de camera van documentairemakers Ester Gould en Sarah Sylbing op maandagavonden, bij omroep Human. Zij volgden, met oog voor detail én het grotere plaatje, deze kinderen vorig schooljaar. Een heel jaar lang. En wat voor schooljaar werd dat, met een lockdown in de lente die 8 weken duurde. Twee maanden verstoken zijn van school is beschadigend veel, zeker voor kwetsbare kinderen, stellen steeds meer onderzoekers. Des te waardevoller dat we mogen mee kijken met Anyssa, Gianni en Yunuscan: in hun klas, op straat en bij hen thuis. Wie zijn deze kinderen? Hoe komen ze tot leren? En hoe gaat het verder als dat niet lukt? We zijn na drie afleveringen nog niet beland in maart 2019, maar ik houd ik mijn hart daar nu al voor vast.
Wat een eye-opener: de documentaireserie ‘Klassen’ van omroep Human. Te zien op NPO1 op maandagavonden om 21.30 uur.
Recht op onderwijs Even los van de absurde motivatie om basisscholen opnieuw te sluiten opdat ouders niet te mobiel worden in tijden van corona, is in Nederland het recht op onderwijs al langer in het geding. Of moet ik zeggen: het voorrecht om te worden wie je bent? Want dat lijkt steeds meer af te hangen van het opleidingsniveau van de ouders van het kind in kwestie. Dat is de grote boodschap van deze bijzondere documentaireserie. Het besluit dat ook basisscholen dicht moeten, wordt goedgepraat vanuit de aanname dat leerkrachten hun klas wel weer even op afstand kunnen voorzien van de nodige kennis – ook al ligt het glasharde bewijs op tafel dat dit nog meer achterstanden in de hand zal werken.
Hoe belangrijk vinden we de vorming van kinderen eigenlijk? De echte angel schrijnt op een heel andere plek: rondom de vraag wat we eigenlijk verstaan onder onderwijs. Gert Biesta, hoogleraar pedagogie die onze Onderwijsraad tot vorig jaar van advies voorzag, ziet onderwijs namelijk veel breder dan ze in Den Haag hebben onthouden. Onderwijs leunt niet alleen op de pijler van kwantificeren (cognitieve kennis opdoen). Er zijn nog twee veel belangrijker pijlers: socialiseren (leren van je klas als gemeenschap) én met stip op 1: subjectwording (persoonlijkheidsvorming). Deze drie pijlers samen brengen mensenkinderen tot volwassenwording in onze wereld. Onderwijs is dus een veel complexer proces dan op afstand ooit kan worden overgebracht. Het kan alleen maar plaatsvinden in real life. Door echte, professionele, gedreven onderwijzers. In Klassen kun je prachtig zien hoe hard de kinderen moeten werken aan het veroveren van cognitieve kennis – zonder intens contact met en persoonlijke begeleiding van hun leerkracht redden ze dat al niet. Maar zonder dagelijks contact met leeftijdgenootjes en hun leerkrachten in een kindvriendelijke omgeving en zonder oprechte, structurele aandacht voor wat er in hun hart leeft of juist aan het doven is, gaan ze zéker kopje onder. Dat onze voormalige Rotterdamse wethouder van onderwijs Hugo de Jonge het mensworden nu al niet meer mee weegt binnen zijn kersverse, griezelig grote volmacht als minister van volksgezondheid, zegt veel. Hoe belangrijk vinden we de vorming van kinderen eigenlijk?
Anyssa is een sprankelend meisje van tien jaar. Ze woont bij haar zieke opa en oma omdat haar moeder niet voor haar zorgt, maar wel wil dat ze bij haar komt wonen aan de andere kant van de stad. Lukt het Anyssa om zich te blijven focussen op haar eigen toekomst? beeld: fragment uit ‘Klassen’ van Ester Gould en Sarah Sylbing |human.nl
Kansenongelijkheid Dat deze processen zonder de donderwolk van covid-19 in Nederland voor veel kinderen al niet meer vanzelf stroomden, onthullen Gould en Sylbing met toewijding en genadeloze precisie. Zij laten zien hoe kinderen snakken naar een beetje warmte en persoonlijke aandacht, zeker als er geen stabiele thuissituatie is. En wat het hen geeft als ze dat wel mogen vinden. En wat er gebeurt als ze worden ondergesneeuwd in een systeem dat van lerarentekorten, protocollen, Magister en cito-toetsen aan elkaar hangt. In Klassen zien we wethouder onderwijs Marjolein Moorman oprecht proberen om het tij van kansenongelijkheid te keren in haar stad Amsterdam én in Den Haag. We zien ook heel veel leerkrachten die met tomeloze inzet roeien met de riemen die ze nog hebben. Maar veel ruimte om deze kinderen op adem te laten komen lijkt er niet te zijn. We kiezen er in Nederland immers voor dat kinderen al rond hun elfde, soms nog maar tiende levensjaar moeten voorsorteren op hun toekomst. Is de afslag van het schooladvies eenmaal genomen, dan laat die route zich onderweg nog maar moeilijk bijstellen. Onderzoek wijst uit dat kinderen van laagopgeleide ouders stelselmatig een schooladvies krijgen dat onder hun kunnen mikt. Daar ligt wethouder Marjolein Moorman al jaren van wakker. Hierover zei ze vorige week nog in Het Parool: “Het gevolg van vroege selectie is dat kinderen al heel jong over een zo hoog mogelijke lat moeten springen: het is een soort wedstrijd geworden. Dit is vooral in het nadeel van kinderen die minder meekrijgen van thuis. (…) Voor deze kinderen is het minder makkelijk om al jong te laten zien wat ze kunnen. Het gevolg is dat veel kinderen niet het schooladvies krijgen dat het beste bij ze past. De coronacrisis vergroot dat probleem.”
Klassen gaat dus over veel meer dan een paar achtstegroepers in Amsterdam Noord. Gould en Sylbing laten zien hoe het rigide onderwijssysteem van Nederland verdeelt en heerst. Ten koste van cohesie in de samenleving én ten koste van ongelooflijk veel talent en innerlijke motivatie. Niet alleen van de kinderen, maar ook van leerkrachten en ouders. En dat, terwijl dit de generatie kinderen is die de consequenties van de echt grote crises zullen moeten dragen.
Laten we als ouders en opvoeders oog houden voor de basis van een gezonde samenleving en doen wat we kunnen om volwaardig onderwijs levend en beschikbaar te houden voor alle kinderen. Kijk Klassen en doe er iets mee. Thuis, op de school van je kinderen of voor kinderen die het hard nodig hebben. Of word lid van omroep Human, als dank voor het maken van een eye-opener als Klassen.
Verder lezen? Achtergronden over de serie Klassen vind je hier Marjolein Moorman pleit voor een nationaal plan voor gelijke kansen in het onderwijs Glashelder pleidooi voor terugkeer naar de middenschool
Comentarios