– een klein kadootje voor jullie – heb een mooie decembermaand! ❤ Manon
Ooit konden we zonder een spoortje van inspanning in elke kiezelsteen een edelsteen zien en in ieder holletje tussen de boomwortels een kabouterhuisje. Maar toen we groter groeiden, tuimelden we uit het magische denken. Toch kunnen we ons blijven verwonderen. Over een veertje dat danst in de wind, een verrassing in een jaszak of een nieuw verzonnen woord. Het gekke is dat hoe meer je de vinger probeert te leggen op wat verwondering is, het de neiging heeft om je te ontglippen. Micheline Mets en ik deden toch een poging. Het is immers wichteltijd!
Kinderen vinden alles heel gewoon – de dingen zijn zoals ze zijn. Pas door onze reacties en verhalen wordt voor hen iets bijzonder. Foto: Aaren Burden | Jaarplanner Leven met de seizoenen 2019-2020
Als je Micheline Mets vraagt naar een stukje duiding van een begrip, tilt ze het gesprek graag meteen naar een concrete gebeurtenis. ‘Verwondering’ bracht haar bijvoorbeeld terug naar het duingebied waar ze dagelijks doorheen wandelde met kinderen van Vrijeschool Den Haag. Micheline: ‘Tijdens de naschoolse opvang moest ik hen in de benen zien te krijgen voor een wandeling van drie kwartier. Dan hielp het wel eens om hen nieuwsgierig te maken naar iets onderweg. Een keertje vertelde ik de kinderen over sterren die niet aan de hemel staan, maar juist op aarde verschijnen. En gingen we op zoek naar deze bijzondere paddenstoelen die alleen in de duinen voorkomen.’
Verwondering is het begin van alle wijsheid – Socrates
Aardsterren ‘Elke dag keken we of de buitenlaagjes van de bolletjes in het zand al opengescheurd waren, als bleke sterren. En was het wachten tot het moment dat de binnenste bolletjes hun bruine sporen wegbliezen in poederachtige wolkjes. Weet je waar voor mij de verwondering schuilt in deze herinnering? Dat het voor de kinderen nog jaren leefde: elke herfst vroegen ze: “Juf, zouden er al aardsterren zijn?” En namen de oudsten de jongere kinderen mee, op zoek naar sterren in het zand. Er kwam zo veel voort uit hun verwondering! Het zegt ook iets over hoe kinderen in het leven staan. Kinderen vinden alles heel gewoon – de dingen zijn zoals ze zijn. Pas door onze reacties en verhalen wordt voor hen iets bijzonder. Socrates zei ooit ‘Verwondering is het begin van alle wijsheid’. Kinderen dragen die verwondering gewoon in zich, net als blijheid en vrolijkheid. Pas vanaf een jaar of negen komen ze dichter bij ons als volwassenen te staan. Tot dat moment gaan ze volledig op in wat ze zien, horen en ontdekken.’
Wat heeft verwondering te bieden aan mensenkinderen, jong en ouder? ‘Verwondering is een positieve eigenschap, die dichtbij de dankbaarheid ligt. Ik vind dat wel een deugd om kinderen bewust mee te geven, net als respect, eerlijkheid en geduld. Het doet ook iets met jezelf, want een wonder is nooit vanzelfsprekend. Als je oprecht mee beleeft hoe die sterpunten tevoorschijn komen, word je er zelf ook blij van. Voor mij is verwondering altijd een weg geweest om kinderen weer iets van de wereld te laten zien.’
Impliciet creëer je dus een bedding voor dankbaarheid en misschien zelfs eerbied? ‘Als het ons lukt om op eigen kracht de verwondering toe te laten in ons dagelijks leven, in plaats van mee te liften op die van onze kinderen. Zij leven nog in permanente verwondering, zonder enige vorm van tijdsbesef. Als volwassenen vergeten we dat nog wel eens, maar het kan ons juist helpen als we verwondering bewust willen voorleven, omdat je dan makkelijker in de sfeer van respect en dankbaarheid belandt met je kind. Door letterlijk een stapje terug te doen zie je die aardster beter. En door de tijd wat vaker te parkeren. Wat ook helpt: stel respectvolle vragen en geef empathie meer ruimte dan het snelle oordeel.
Kinderen bootsen niet alleen uiterlijk na wat je doet, maar ook hoe jij je van binnen voelt.
Mijn kleinzoon van vijf woont in hartje Den Haag en ruimde met zijn moeder zwerfafval op tijdens World Clean Up Day. Het ging zijn petje te boven dat er zo veel afval gewoon op straat lag. Dat zijn toch grote mensen die dat op straat gegooid hebben? Waarom ruimden ze dat dan niet gewoon op? Dan zou je kunnen zeggen: “Omdat ze het niet van hun ouders hebben geleerd”. Of “Omdat ze er zelf nog niet aan hebben gedacht”. Zo blijf je weg uit het oordeel en sluit je aan op de beleving van het jonge kind. Kinderen bootsen niet alleen uiterlijk na wat je doet, maar ook hoe jij je van binnen voelt. Ze bootsen dus ook je innerlijke houding na. Rudolf Steiner schreef al dat de ervaringen die een jong kind opdoet in zijn leven van grote invloed zijn op zowel zijn ontwikkeling als zijn functioneren als volwassene, wat steeds vaker bevestigd wordt door wetenschappelijk hersenonderzoek van onder meer Harvard University. Alles wat zich in je omgeving afspeelt en zintuiglijk kan worden waargenomen door het jonge kind, zei Steiner, werkt in op zijn wezen.’
foto: Annie Spratt | Unsplash
En als we de verwondering nou eens heel bewust willen opzoeken in deze tijd? Micheline hoeft niet lang na te denken. ‘Echte kaarsjes in de kerstboom! Met een emmer en een flinke dweil ernaast natuurlijk. In ons gezin was het gewoon om bijenwaskaarsjes te branden. Iedereen had zijn taak: mijn man was chef kaarsjes installeren en in de gaten houden, de kinderen mochten helpen met aansteken en doven en ik zette een klein lied in als de kaarsjes brandden. Het was maar een kort moment hoor, een kwartiertje misschien, maar het gaf ons een verstilling die ons dicht bij elkaar bracht. We vertelden de kinderen een verhaal terwijl ze zaten te kijken naar het zachte licht. Met slechts een paar kaarsjes aan kun je die verwondering al wekken. Het mooie is dat de tijd tussen Kerstavond en Driekoningen zich bij uitstek leent voor dit soort vormen van wonderbaren. Wat sowieso kan, is gaan wichtelen met elkaar. Wonderbaarlijke dingen en voorvallen de ruimte geven, heeft immers alles te maken met elkaar echt zien en met aandacht opbrengen voor de dingen van alledag. Als je wichtelt, leeft de verwondering vooral bij de ontvanger. Iemand had bijvoorbeeld in de gaten dat je rode potlood op was en stopt een gloednieuw exemplaar in je etui. Hoe attent!’
Wonderbaarlijke dingen en voorvallen de ruimte geven, heeft alles te maken met elkaar echt zien en met aandacht opbrengen voor de dingen van alledag.
Wichtelen? Wanneer de eerste mantelheilige Sint Maarten je op 11 november herinnert aan het samen delen, kun je thuis, op school of op je werk gaan wichtelen. Later mag ook, maar ergens tussen Sint Maarten en Kerstavond valt de periode waarin je elkaar verrast met iets waar jouw aandacht voor die ander uit spreekt. Je hebt gemerkt dat je kind zich druk maakt om zijn huiswerk of dat je collega zich ongelukkig voelt. Steek hen een hart onder de riem, met een briefje in een jaszak, een warme kruik in bed of een verrassing in de lunchtrommel. Als je iets verzonnen hebt, is het de kunst om dat idee ongezien uit te voeren. Het mooie van deze traditie is dat deze immaterieel leeft tussen mensen – je doet of maakt iets voor elkaar. Spontaan of nadat je lootjes hebt getrokken, net wat past bij jullie situatie. Wichtelen zorgt hoe dan ook voor een prachtige herijking van wat schenken eigenlijk is en hoe dat voelt. En dat brengt ons terug bij dankbaarheid als deugd: iemand heeft aan jou gedacht en gekeken met zijn hart.
Wie is Micheline Mets? Opgeleid als reguliere kleuterjuf belandde Micheline op de Steinerschool in Antwerpen. Ze raakte zo enthousiast over het vrijeschoolonderwijs, dat ze besloot te verhuizen naar Den Haag om de applicatiecursus voor kleuterleidsters te volgen, wat ze combineerde met een peuterklasje aan huis. Ook haar eigen kinderen en haar werk voor de op te richten BSO van Vrijeschool Den Haag plaatsten haar opleiding tot speltherapeut meteen in het perspectief van de praktijk: wat werkt en waarom? Haar ervaringen deelde ze ruimhartig in haar boek ‘Spelenderwijs verbinden en hechten’, uitgegeven bij SWP.
Dit artikel verscheen in een langere versie in het blad In Beweging van de Christengemeenschap, winter 2019
Comments