Pinksteren is een gelaagd moment in het jaar, waarin veel tegelijk gevierd wordt. Het mooie is dat je zelf accenten kunt leggen. Het mooie van jaarfeesten vieren is dat je ze kunt onderzoeken met hoofd, hart en handen, alleen of met elkaar. Voor kinderen houd je het vrij concreet, maar als volwassene kun je je echt de vraag stellen: wat ís het, dat we vieren? En dat hoeft echt niet ieder jaar hetzelfde te zijn.
Hemelvogel, 1966, René Magritte
Oorsprong De naam Pinksteren is afgeleid van het Griekse woord pentecostes, wat 50 betekent. Pinksteren wordt 50 dagen na Pasen gevierd. Die periode kun je lezen als een weg, door de dood heen naar opstanding (hemelvaart) en het uitzenden van de Heilige Geest. Op het christelijke Pinksterfeest wordt de uitstorting van de Heilige Geest gevierd. De bijbel verhaalt over iets dat uit de hemel kwam, wat op vuur leek en dat zich, in tongen verdeeld, verspreidde over de 12 discipelen van Jezus: zij werden vervuld van de Heilige Geest. Vanaf dat moment konden ze in alle talen van de wereld spreken, zodat ze de christelijke boodschap konden verkondigen. Pinksteren is daarom het feest van elkaar verstaan en van het verbond tussen hemel en aarde. Het Pinksterfeest werd ook al bij veel heidense volken gevierd, waar het sterk verbonden was met de bloei en de ontwikkeling van de natuur in dit jaargetijde. In de loop van de tijd zijn elementen uit de voorchristelijke meifeesten en het pinksterfeest samengevloeid.
Pinksterfeest op de vrijeschool Voor de kinderen wordt op vrijescholen bij het vieren van Pasen, Hemelvaart en Pinksteren de nadruk gelegd op de natuurbeleving. De christelijke component blijft op de achtergrond. Pinksteren is een feest van licht, lucht en kleur. Kinderen en volwassenen dragen witte kleding om aan te sluiten bij de ontluikende bloei van de natuur en de hemel die de aarde overkoepelt. De oudste jongen en het oudste meisje uit de kleuterklas vormen een bruidspaar. Dit Pinksterbruidspaar symboliseert “het huwelijk” tussen moeder aarde (nu gehuld in ragfijne wolken van witte bloemen) en de warmer wordende zon, waardoor het land weer vruchtbaar wordt. De bloemen in de boog van de pinksterboom en in de kransen van de kinderen zijn zelfgemaakt, van papier. Het staat symbool voor het mensenwerk dat nodig is om de wereld een beetje mooier te maken. Soms worden er witte duiven losgelaten.
Mooi gedekte tafels in de klas, met een zelfgebakken bruidstaart en verse aardbeien.
De Kleine Prins, getekend en verteld door Antoine de St. Exupéry, boekomslag
Hemelse boodschappers Witte vogels wijzen ons de weg wanneer we in ons leven niet meer verder kunnen. In meerdere sprookjes komen ze voor: bijvoorbeeld in Hans en Grietje, Assepoester, Jorinde en Joringel, maar ook in de tekeningen van Antoine de St. Exupéry, een piloot en begenadigd schrijver die de levenskunst goed verstond.
Al in voor-christelijke tijden werd de duif als bode van de goden gezien. In de bijbel symboliseert de duif niet alleen de Heilige Geest, maar bijvoorbeeld ook vrede, verzoening en reinheid van de mensenziel. Het ganzenbord vertoont een spiraal met betekenis: de gang door een mensenleven met hindernissen en een witte vogel (gans) die de weg wijst. Meer weten?
Midzomer wordt in Zweden nog altijd gevierd met een met groen versierde paal. De fallische vorm symboliseert de vruchtbaarheid. Foto: Clive Tompsett | imagebanksweden
Meipaal & Pinksterboom
Meibomen, versierd met een krans en kleurige linten, hebben eeuwen lang een rol gespeeld tot ver in alle uithoeken van Europa. Deze heidense traditie valt tegenwoordig samen met de levensboom die voor het Pinksterfeest wordt opgericht. Deze boom symboliseert de verbinding van hemel en aarde. Juul van der Stok beschrijft het dansen om de meiboom in haar rijke boek over leven met de jaarfeesten:
De aarde wordt een hemels paradijs waar mensen zich in gemeenschap verzamelen en zich met elkaar verbinden, aan elkaar raken, één worden en bevrucht worden door goddelijke liefde. Huwelijk = Hochzeit (Duits) = hoogtij = hoogste tijd. De zomer breekt aan, de tijd van het rijpen begint.
